Orixes e expansión do Porto de Vilagarcía
A orixe histórica do Porto de Vilagarcía sitúase en Carril, na primeira metade do século XIX. Ao redor do Porto vira toda a actividade da zona, estreitamente relacionada con Santiago de Compostela. Era o punto de arribada de liñas nacionais con mercadoría xeral, e buques internacionais con madeira e gañado.
A notable expansión do fluxo emigratorio, a construción do ferrocarril e o afianzamento de consignatarias impulsan a expansión do Porto de Carril e, máis tarde, motivan a súa substitución polo Porto de Vilagarcía, unha incipiente vila que en 1893 construía o seu primeiro embarcadoiro.
O Porto de Vilagarcía obtén a súa declaración de “interese xeral”, con carácter oficial, en 1888 (dez anos despois do acordo para a construción do peirao de Hierro, que se terminaría en 1890) e as grandes expectativas xeradas consolídanse definitivamente coa construción do Peirao do Ramal, froito da iniciativa privada e terminado en 1903. Foi a etapa de maior crecemento e expansión de toda a súa historia ata entón, tanto urbano como portuario.
Xa en 1911 apróbase unha primeira configuración integral do Porto, cun dique peirao de abrigo, un peirao transversal, un peirao de costa, rampla varadero, estrada de acceso e obras accesorias.
O Porto na Guerra Civil e Posguerra
O tráfico portuario toma un novo rumbo e o ente encara a substitución do primitivo Peirao do Ramal (así denominado porque ata el chegaba o Ramal do Ferrocarril). A estrutura orixinal, de ferro e madeira, foi substituída por outra de fábrica, que se recibiu en 1954. As obras de creación do actual peirao de Pasaxeiros, en substitución do pintoresco peirao de Hierro, prolongáronse durante 20 anos e non terminaron ata 1968. A crecente afluencia de tráfico motivou unha ampliación e ensanche do peirao.
O porto moderno
Estas ampliacións permitiron diferenciar claramente un porto de uso comercial e industrial, por unha banda, e un porto cidadán (na fachada urbana de Vilagarcía), por outro. O crecemento portuario cara á zona Sur posibilitou a liberación de espazos na área comprendida entre O Cavadelo e O Ramal, que se orienta a usos vinculados á interacción porto-cidade.